Proces ustalenia i wypłaty zadośćuczynienia z tytułu szkody niemajątkowej z umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych to jeden z trudniejszych obszarów działalności ubezpieczeniowej, którego dotyczy wiele problematycznych zagadnień. Na wstępie należy wyjaśnić, że dochodzenie zadośćuczynienia jest bezpośrednio związane z wystąpieniem szkody o charakterze niemajątkowym, którą ustawodawca określa mianem „krzywdy”. Kluczowe znaczenie ma brak legalnej definicji „krzywdy”. Przepisy precyzują tylko zdarzenia, w związku z którymi może powstać krzywda, tj.: uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia, śmierć najbliższego członka rodziny, naruszenie dobra osobistego, przyznając osobom pokrzywdzonym możliwość domagania się stosownego zadośćuczynienia. Problemów w ocenie krzywdy przysparza również fakt, że zadośćuczynienie jest świadczeniem jednorazowym, a cechą charakterystyczną każdej krzywdy jest jej zmienność w czasie. Ponadto obowiązujące regulacje prawne nie zawierają żadnych kryteriów, jakimi należy kierować się przy określaniu wysokości zadośćuczynienia. Pewien walor pomocniczy mają poglądy prezentowane przez judykaturę, zgodnie z którymi w sytuacji wystąpienia krzywdy konieczne jest wzięcie pod uwagę całokształtu okoliczności danej sprawy. Niestety różna konfiguracja okoliczności i różnice w zakresie ich wpływu na ostateczny wymiar krzywdy w poszczególnych stanach faktycznych nie pomagają w osiągnięciu przewidywalności w procesie wypłacanych przez zakłady ubezpieczeń kwot zadośćuczynienia. Te niedogodności natury faktycznej nie są łagodzone wypowiedziami judykatury, która chociaż daje wyraźną pod-powiedź w zakresie okoliczności, jakie powinny być uwzględniane przy ocenie doznanej krzywdy, nie precyzuje jednocześnie metody, w oparciu o którą można by uznać, że należne jest zadość-uczynienie w tej a nie innej wysokości. Powyższe nie tylko nie ułatwia zakładom ubezpieczeń prowadzenia postępowań w zakresie ustalenia i wypłaty zadośćuczynienia, ale stanowi również poważny problem dla poszkodowanych, szczególnie tych, którzy nie są reprezentowani przez profesjonalnych pełnomocników i często nie dysponują wiedzą w zakresie przysługujących im w toku postępowania uprawnień oraz spoczywających na zakładach ubezpieczeń obowiązków. (wprowadzenie do poradnika klienta usług finansowych – Zadośćuczynienie z tytułu szkody niemajątkowej z umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych autorzy – Aneta Aksanowska i Tomasz Krupa)
Dlatego pod koniec czerwca 2016 roku Komisja Nadzoru Finansowego wydała rekomendacje dla towarzystw ubezpieczeniowych dotyczące procesu ustalania i wypłaty zadośćuczynień. Ubezpieczyciele mają się dostosować do tych zaleceń przed końcem bieżącego roku.
Wbrew pozorom, w rekomendacjach KNF-u nie ma wielu konkretnych wskazówek dla poszkodowanych i ubezpieczycieli. Zalecenia mówią na przykład o tym, że wysokość zadośćuczynienia ma odpowiadać doznanej szkodzie i przedstawiać odczuwalną wartość dla poszkodowanego. Jednocześnie wypłacona kwota nie powinna spowodować nieuzasadnionego wzbogacenia. Jednym z bardziej konkretnych zaleceń jest rekomendacja mówiąca o tym, że stopa życiowa poszkodowanego nie może mieć wpływu na wysokość zadośćuczynienia.
Ze względu na ogólny charakter zaleceń KNF-u odpowiednie przygotowanie uzasadnionego roszczenia przez poszkodowanego nadal będzie miało kluczowe znaczenie.
